با فراگیری هرچه بیشتر استفاده از وسایل الکترونیکی، زباله‌های الکترونیک تبدیل به معضلی جدید برای محیط زیست شهری شده‌اند.
به گزارش شبکه خبری دولت الکترونیک، زباله های الکترونیکی شامل رایانه ها، انواع گوشی های تلفن همراه، تلویزیون و انواع ابزارها یا گجت های وابسته به فناوری های نوین هستند و افزون بر این در ابزارهایی مانند کنسول بازی، مایکروویو و ماشین لباسشویی نیز یافت می شوند. این ابزارها که بازارتولید آن ها با رشد فزاینده‌ای روبروست، به عنوان بزرگ ترین منبع تولید زباله های خطرناک در محیط زیست شناخته شده اند.
در حال حاضر، سالانه حدود 20 تا 50 میلیون تن زباله الکترونیک در سرتاسر جهان تولید می شود که اندکی بیش از 5 درصد ازکل زباله های خشک جمع آوری شده توسط شهرداری‌ها را شامل می شود.
برای درک شتاب در تولید زباله‌های الکترونیک کافی است به این نکته توجه شود که در سال 2008 بیش از 180 میلیون رایانه برابر با 16 درصد از مجموع رایانه های دنیا دور انداخته شده اند و این در حالی است که در سال 2004 مجموع کامپیوترهای به فروش رفته در سراسر جهان 183 میلیون دستگاه بوده است.
میزان آلودگی منتشر شده از این ابزارهای مستعمل به حدی زیاد است که اگر یک میلیون تلفن همراه بازیافت شوند، می توانند به میزان دی اکسید کربنی که در صورت توقف 1368 اتومبیل کاهش می یابد، از حجم دی اکسید کربن منتشر شده در هوا بکاهند.
همچنین روشن شده که 68 درصد از مصرف کنندگان ابزارهای الکترونیکی کهنه شده خود را دور نریخته و در خانه های خود انبار می کنند.
از دیگر سو، تولید کامپیوترو انواع لوازم الکترونیک میانگین رشد 12 درصد در سال را تجربه می‌کند، به گونه ای که تنها درسال 2008 تعداد کامپیوترها به یک میلیارد دستگاه رسید. بیش از 58 درصد از این تعداد در اروپا، امریکا و ژاپن خریداری شده‌اند پیش بینی شده است که با توجه به رشد سریع اقتصادهای نوظهور مانند هند، چین و برزیل، تعداد رایانه های شخصی تا سال 2014 دو برابرشود . زیرا این کشورها از ارتباط ها و فناوری های نوین الکترونیک، مشخصا برای کاهش شکاف دیجیتالی و تسریع گام های توسعه و بهبود اقتصادی استفاده می کنند.
طبق گزارش های موجود، تنها در سال 2005، کشور ایالات متحده امریکا 47 میلیون کامپیوتر مستعمل را روانه زباله دانی ها کرده است . همچنین هرماه در حدود 50 میلیون تلفن همراه در سطح جهان به دور انداخته می شوند و این درحالی است که تنها 10 درصد آن بازیافت می شود.
میزان آلودگی منتشر شده از این ابزارهای مستعمل به حدی زیاد است که اگر یک میلیون تلفن همراه بازیافت شوند، می توانند به میزان دی اکسید کربنی که در صورت توقف 1368 اتومبیل کاهش می یابد، از حجم دی اکسید کربن منتشر شده در هوا بکاهند.
هرچند دوباره سازی کامپیوترهای کهنه از نظر صرفه جویی در مصرف انرژی، کاری به صرفه است اما این فعالیت ها تنها در مورد 2 درصد از کل این کامپیوترهای کهنه انجام می شود.
طبق گزارش های انجام شده از سوی سازمان ملل متحد که در 11 کشور مختلف انجام شده، روشن شده است که بالاترین میزان زباله های الکترونیک از انواع مختلف آن در کشورهای آسیایی و افریقا جمع آوری شده است.
براین اساس پیش بینی شده است که کشور هند تا سال 2020 شاهد 500 درصد رشد در میزان کامپیوترهای دورریخته شده باشد. این میزان نسبت به سال 2007 در چین و آفریقای جنوبی 400 درصد خواهد بود.
همچنین تولید زباله‌های الکترونیکی حاصل از دورریختن دستگاه‌های دیجیتالی و گجت‌ها همه ساله 40 میلیون تن افزایش می‌یابد.
در ده سال آینده نیز میزان زباله‌های الکترونیکی گوشی‌های موبایل در چین 7 برابر و در هند 18 برابر افزایش خواهد یافت.
بعضی کشورها نیز از این زباله‌های استفاده بهینه می‌کنند و از قطعات قابل بازیافت آن‌ها بهره می‌برند. برای مثال به طور میانگین در هر سال، صنایع تولیدی موبایل از 4درصد طلا و نقره، 13 درصد پالادیم و 15 درصد کوبالت بازیافتی استفاده می‌کنند.
مقدار زباله های الکترونیک که فقط کشور ایالات متحده در سال تولید وسپس در محل های مختلف گردآوری زباله نگاهداری می کند ، بسته به نوع زباله ها و میزان بازیافت آن ها متفاوت است اما به طور کلی وطبق گزارش های موجود ازمنابع رسمی می توان گفت که این کشور سالانه درحدود 300تا 400 میلیون تکه الکترونیک کهنه تولید می کند و ازاین میان بیش از 20 درصد از زباله های الکترونیک بازیافت می شود.
جیوه که از جمله فلزات سمی خطرناک است در بیشتر نمایشگرهای صفحه تخت رایانه ها و نوت بوک ها به کار رفته است .این میزان درهر نمایشگر اندک اما بسیار خطرناک است.
لامپ های با اشعه کاتدی نیز که در بیشتر تلوزیون ها و کامپیوترها به کاربرده می شود بالغ بر 4 پاوند سرب دارد که درطبیعت فلزی بسیار سمی و خطرناک است و عوارض منفی بسیاری از نظر جسمی وروانی درافراد به همراه دارد.
در دهه 1990 اتحادیه اروپا انباشت و نگاهداری زباله های الکترونیک را در مکان های دفن زباله در اروپا ممنوع کرد و کارخانجات سازنده را ملزم به بازسازی، نگاهداری ویا انبار این مواد کرد.
به دلیل اعمال مقررات مختلف در مورد دفن زباله های الکترونیک و وضع استانداردهای زیست محیطی گسترده در بیشتر کشورهای غربی ، بیشتر زباله های الکترونیک روانه کشورهایی چون چین؛ کنیا ، هند و دیگر کشورهایی شده اند که به دلیل استانداردهای زیست محیطی پایین سخت گیری های قانونی کمتری در این زمینه اعمال می شود . از دیگر سو با توجه به فرآوری ارزان تر زباله های الکترونیک و استفاده از آن ها در ساخت کامپیوترهای ارزان قیمت درحدود 80 ردصد از کل زباله های الکترونیک تولید شده در امریکا روانه آسیا شده است.
برخی از خطرناک ترین بخش ها وقطعات الکترونیک از جمله لامپ های اشعه کاتدی و قطعات دیگری از نمایشگرها، عمدتا در تلوزیون ها، ال سی دی ها، لب تاپ ها و تلوزیون های پلاسما و ال سی دی و همچنین دی وی دی پلیر های متصل به نمایشگرهای ال سی دی به کار برده شده اند که درنتیجه این بخش از ابزارهای الکترونیک بیش از سایر قطعات سبب بروز آلودگی و انتشار مواد کشنده در محیط زیست می شوند.
این نکته که زباله های الکترونیک 70 درصد از کل زباله های سمی تولید شده توسط انسان را تشکیل می دهد، پیام های بسیاری در پی دارد. این که مدت زمان استفاد از ابزارها و تولیدات الکترونیک را افزایش دهیم ، تلاش برای بازیافت این ابزارها را زمانی که بکلی غیر قابل استفاده شدند را افزایش دهیم. همچنین روش های تعمیر و ارتقای قطعات رابرای استفاده بیشتر و طولانی مدت تر بیاموزیم ، سه گام مهم و اولیه در مورد مسئولیت و نقش مصرف کنندگان است که نشان می دهد درتمام موارد یاد شده، شاید نخستین نقش را داشته باشد.
درایران بحث بازیافت زباله های الکترونیکی در دنیا به صورت جدی شروع شده است، اما در کشور ما این موضوع باوجود هشدارهای مکرر از سوی کارشناسان و رسانه ها هنوز به طور جدی مطرح نشده و درعمل هیچ اقدام رسمی و فراگیری در زمینه کاهش یا تعدیل روند مخلاطرات زیست محیطی ناشی از انباشت این زباله ها صورت نگرفته است.
