پژوهشگاه فضایی ایران با بهرهگیری از فناوری سنجش از دور و استفاده هوشمندانه از دادههای ماهوارهای، گام مهمی در جهت مدیریت منابع آب و مقابله با بحران کمآبی کشور برداشته است.
مرکز تحقیقات فضایی این پژوهشگاه با اجرای پروژههای نوآورانه در حوزه فناوری فضایی، تلاش کرده است تا با رویکردی علمی و فناورانه به مسئله کمآبی و چالشهای آبی کشور بپردازد.
چالشهای آبی ایران در کمربند خشک زمین
ایران با قرارگیری در کمربند خشک و نیمهخشک کره زمین، شرایط اقلیمی و جغرافیایی خاص، توزیع نابرابر منابع آبی، و الگوهای کشت ناپایدار، سالهاست با مشکلات حاد در مدیریت منابع آبی مواجه است. افت محسوس سطح آب دریاچهها و تالابها، کاهش ذخایر سفرههای زیرزمینی و وقوع خشکسالیهای مکرر، نشاندهنده شدت این بحران و پیامدهای جدی زیستمحیطی و اقتصادی آن است.
سنجش از دور؛ ابزاری حیاتی برای مدیریت هوشمند آب
در مواجهه با این بحران، فناوریهای نوین مانند سنجش از دور (Remote Sensing) و استفاده از تصاویر ماهوارهای بهعنوان راهکاری مؤثر برای پایش مستمر، دقیق و گسترده منابع آبی معرفی شدهاند. این فناوری با قابلیتهای منحصربهفردی چون پوشش وسیع، تکرارپذیری بالا و سرعت پردازش بالا، نقش کلیدی در تحلیلهای محیطی و تصمیمگیریهای مدیریتی ایفا میکند.
مهمترین اقدامات پژوهشگاه فضایی ایران در حوزه مدیریت منابع آب:
- پایش منابع آب سطحی: رصد دقیق تغییرات در دریاچهها، رودخانهها، تالابها و سدها برای برنامهریزی بهینه و پیشگیری از خشکشدن منابع آبی
- پایش رطوبت خاک: ارائه دادههای کاربردی برای مدیریت آبیاری کشاورزان با هدف صرفهجویی در مصرف آب
- پایش و پیشبینی خشکسالی: ارائه هشدارهای زودهنگام و برنامهریزی برای کاهش آسیبهای ناشی از کمآبی
- پایش پارامترهای محیطی کشاورزی: بررسی عواملی نظیر دما، بارش، تبخیر و تعرق جهت تدوین الگوهای هوشمند آبیاری
- طراحی سامانه پیشبینی سیلاب: راهاندازی سیستم هشدار سریع در مناطق پرخطر نظیر حوضه گرگانرود برای کنترل و مدیریت سیلابها
استفاده از دادههای ماهوارهای؛ سریع، دقیق و مقرونبهصرفه
کارشناسان مرکز تحقیقات فضایی تأکید دارند که دادههای ماهوارهای علاوه بر دقت بسیار بالا، نسبت به روشهای سنتی پایش منابع آب، سرعت و صرفهجویی اقتصادی بیشتری دارند و میتوانند مبنای تدوین سیاستهای کلان و پایدار آبی کشور قرار گیرند.