به گزارش شبکه خبری دولت الکترونیک ، اگر دولت نهم کمتر به فضای مجازی و دولت الکترونیکی توجه کرد اما تمرکز دولت دهم روی دولت الکترونیکی بود. این دولت یکی از شعارهای خود را توسعه دولت الکترونیکی و ارائه خدمات قرار داد و بارها مسوولان اعلام کردند ۳۵۰ خدمت دولت به صورت الکترونیکی ارائه می‌شود و دیگر نیازی به مراجعه حضوری به بسیاری از دستگاه‌های دولتی نیست. اما تنها خدماتی که به صورت ملموس الکترونیکی حس می شوند، خدمات بانکی است و مطمئنا تعداد آنها نیز به ۳۵۰ خدمت نمی رسد، برای اینکه بدانیم دولت مردان چگونه خدمات را می شمارند سراغ احمد بزرگیان معاون نوسازی و تحول اداری معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس جمهور رفتیم کسی که مسئول دو کمیته از ۱۸ کمیته کارگروه فاواست؛کمیته دولت الکترونیکی و فرایند های بین سازمانی.در اتاق بزرگیان در طبقه چهارم ساختمان معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی ریاست جمهوری عکس پانارومایی از تهران قدیم و جدید نصب است تهران سال های دور و تهران سال های نو. تهرانی بدون خدمات الکترونیکی. بزرگیان در همان ابتدای صحبتش از فعالیت های مثمرثمر دولت در این زمینه صحبت کرد متن گفت وگوی ما با وی را در ادامه می‌خوانید:
با توجه به این نکته که شعار دولت دهم از ابتدای کار و البته تصویب برنامه پنجم توسعه، گسترش دولت الکترونیکی بوده است، می‌خواستم به عنوان اولین سوال بپرسم به نظر شما تا امروز چقدر به اهداف پیش‌بینی‌شده دست یافته‌ایم و اصولا چه تغییراتی در اهداف اولیه صورت گرفته است؟
همان‌طور که اطلاع دارید گسترش دولت الکترونیکی از جمله مهم‌ترین نکات مورد توجه دولت بوده که آن را به عنوان یکی از جدی‌ترین تکالیف خود در امر خدمت‌رسانی به مردم در نظر داشته است. در آغاز دولت دهم شورای عالی فناوری به کارگروه فناوری اطلاعات و امنیت یا کارگروه فاوا تبدیل شد. در این کارگروه که با اختیارات مندرج در اصل ۱۳۸ قانون اساسی تشکیل شد، عده‌ای از وزرا و معاونان رئیس‌جمهور به عنوان اعضای اصلی آن انتخاب شدند. دو کمیته تخصصی دولت الکترونیکی و همچنین فرآیندهای بین‌سازمانی تحت نظر بنده است. ما در این کمیته‌های تخصصی در حقیقت تکالیف دستگاه‌ها را تعیین می‌کنیم و مشخص می‌کنیم که هر دستگاهی چه خدماتی را باید ارائه دهد.
درست اما چقدر این فعالیت‌ها نمود بیرونی پیدا کرده‌اند و شما به اهداف‌تان در این بخش رسیده‌اید؟ به نظر می‌رسد هنوز سرویس‌های الکترونیکی زیادی در دسترس مردم نیست.
برای ارائه خدمات الکترونیکی به مردم پورتال Iranmardom.ir را ایجاد کردیم که در این پورتال، اکنون که در خدمت شما هستیم ۱۴۴۲خدمت دولت با شناسنامه کامل به این معنا که چه دستگاهی با چه فرآیند و پیوست‌هایی، با چه مبلغی و در چه زمانی می‌تواند چه نیازهایی را برآورده کند، وجود دارد. ۱۴۴۲ خدمت مشترک در سراسر کشور که در واقع تمامی خدماتی است که دستگاه‌ها ارائه می‌دهند.
پیشتر تعداد خدمت بیشتری روی این پورتال قرار داشت.
این تعداد خدمت از پالایش هفت هزار و پنج خدمتی که دستگاه‌های مختلف استانی و شهرستانی در پورتال وارد کرده بودند، به دست آمده است.
یعنی مجموعه‌ای از خدمات اضافی حذف شـدند؟
آن دسته از خدماتی که شبیه به هم بودند یا با یکدیگر همپوشانی داشتند اصلاح شدند و نهایتا خدمات اصلاح‌شده به دستگاه‌ها ابلاغ شد. بر این اساس کارگروه فاوا برای بخش دولت الکترونیکی هدفی تعیین کرد و آن این بود که ما بتوانیم تا پایان برنامه پنجم ۷۰ درصد خدمات دولتی را به صورت الکترونیکی ارائه دهیم و صد درصد ارتباط دستگاه‌های دولتی را به صورت الکترونیکی برقرار کنیم که این در کمیته فرآیندهای بین‌سازمانی مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد. مساله این است که تمامی دستگاه‌ها باید مقدمات لازم را فراهم کنند، سایت‌های خود را فعال کرده و بانک‌های اطلاعاتی خود را به اشتراک گذارند تا بتوانند به صورت یکجا و همزمان از طریق پورتال مردم خدمات را ارائه دهند.
شما به کارها و پروژه‌هایی که انجام شده و در حال انجام است اشاره کردید اما می‌توانید بگویید تاکنون چه تعداد از خدمات به صورت الکترونیکی ارائه شده است؟
با توجه به این نکاتی که خدمت‌تان عرض کردم ما در بخش ارائه خدمات الکترونیکی برنامه‌ریزی کرده‌ایم. تا پایان سال گذشته حدود ۳۵۰ خدمت دولت به صورت الکترونیکی به مردم ارائه شد، تا پایان امسال نیز این رقم به حدود ۵۶۷ خدمت خواهد رسید.
هرچند این رقم چشمگیری به نظر می‌رسد اما واقعیت این است که هنوز در زندگی روزمره حضور چنین خدماتی چندان حس نمی‌شود.
یک مشکل اساسی که در این مورد وجود دارد انجام کار فرهنگی است. اعتقاد من این است که ما هنوز موفق نشده‌ایم در جامعه فرهنگ استفاده از خدمات الکترونیکی را جا بیندازیم. مثلا در ابتدا خیلی‌ها به همین پرداخت الکترونیکی قبوض هم باور نداشتند اما رفته‌رفته که با مزیت‌های آن آشنا شدند، به‌کارگیری از آن در تمام سطوح رایج شد. رسیدن به چنین مرحله‌ای خود حاصل انجام کار فرهنگی بود…
آیا در حال حاضر همه مردم می‌توانند این ۵۶۷ خدمت را از منزل خود دریافت کنند؟
۳۵۰ خدمت را قطعا می‌توانند دریافت کنند، بقیه خدمات هم به اشکال مختلف در اختیار مردم قرار می‌گیرد. مثلا ما در سازمان بازنشستگی حدود سه خدمت را برای ارائه الکترونیکی تعیین کرده‌ایم که در حال حاضر مشغول پیگیری آن هستیم. وزارت تعاون، کار و رفاه و همچنین وزارت جهاد کشاورزی هم از جمله وزارتخانه‌هایی هستند که خدمات الکترونیکی مرتبط با آنها، به خودشان ابلاغ شده و در حال پیگیری است. این است که خدمت‌تان عرض می‌کنم تا پایان امسال حدود ۲۰۰ خدمت به این مجموعه اضافه خواهد شد.
اما در برخی از موارد کماکان پرداخت حضوری هم وجود دارد، مثلا پرداخت عوارض هنوز هم به صورت حضوری انجام می‌شود یا اینکه همین دفاتر پیشخوان نیز خیلی از خدمات را به صورت حضوری ارائه می‌دهند.
بله، یکی از کارهایی که قرار است تا پایان سال ۹۴ انجام شود، این است که صد درصد ایرانیان باید دارای گواهی یا امضای الکترونیکی باشند. بخش ریشه کار در حال حاضر در وزارت صنعت، معدن و تجارت ایجاد شده، قسمت میانی آن در دستگاه‌های اصلی ایجاد می‌شود و قسمت نهایی که همان صدور امضای الکترونیکی است توسط دستگاه‌های صادرکننده انجام خواهد شد. این کار باید به سرعت انجام بپذیرد کمااینکه وزارت صنعت، معدن و تجارت و به ویژه مرکز توسعه تجارت الکترونیکی از آمادگی کامل در این خصوص برخوردار است که اشخاص حقیقی و حقوقی به آن مراجعه و امضای الکترونیکی خود را دریافت کنند. این پروژه در دو بخش در حال پیگیری است؛ یکی صدور کارت چندمنظوره ملی است که مسوولیت آن با سازمان ثبت احوال است، البته ما معتقدیم در کنار این کارت می‌توانیم یک شماره ملی داشته باشیم که مثل شماره دسته‌چک برای هر فردی بااهمیت و لازم به حفظ و نگهداری باشد تا بتواند به وسیله آن شناسایی شود.
خب، این چه فرقی با کد ملی دارد؟
ببینید مثلا من هم می‌توانم کد ملی شما را در اختیار داشته باشم، این کد در ده‌ها و صدها سند ثبت شده و در اختیار خیلی‌ها قرار دارد، لذا اصولا در دنیای الکترونیکی شماره‌ای غیر از کد ملی در اختیار افراد قرار می‌گیرد که آن می‌شود امضای آنها، این امضا در قالب کارت ملی هوشمند جنبه فیزیکی پیدا می‌کند. به این معنا که کارت باید دست خودتان باشد و از آن مراقبت کنید. در واقع این شماره، شماره محرمانه هر فردی به شمار می‌رود؛ مثل رمز دوم کارت‌های بانکی که برای هر کسی محفوظ است و قابل بازگویی نیست. از این روست که این شماره هم به افراد ۱۵ سال به بالا تعلق می‌گیرد که وارد اجتماع می‌شوند و می‌خواهند معامله‌ای انجام داده یا پرونده تشکیل دهند.
یعنی تا زمانی که احراز هویت در محیط اینترنت انجام نشود، کماکان این دفاتر خدمات را به صورت حضوری انجام می‌دهند؟
ببینید ما هم برای ارائه خدمات به مردم باید از هویت واقعی افراد مطمئن باشیم. این احراز هویت یا باید از طریق سازمان ثبت احوال انجام شود یا از طریق مراکزی که می‌توانند به جای ثبت احوال خدمات ارائه دهند مثل همین دفاتر پیشخوان یا سازمان‌های دولتی. در واقع تا پیش از اینکه هر فردی امضای الکترونیکی خود را دریافت کند ما نوعی آسان‌سازی برای احراز هویت ایجاد کرده‌ایم. این فرآیند آغاز شده و تا پایان برنامه پنجم به اتمام می‌رسد اما فارغ از همه اینها ما کار جدیدی را آغاز کرده‌ایم که فوق‌العاده ارزشمند است. در حال حاضر در سیستم بانکی این امکان وجود دارد که به محض برداشت از حساب، یک پیغام به گوشی صاحب حساب ارسال می‌شود. هم‌اکنون در بخش خدمات الکترونیکی دولت چنین کاری را انجام می‌دهیم. یعنی هر خدمتی، به نام هر فردی که گرفته می‌شود، به شماره تلفنی که خودش ارائه داده اطلاع داده می‌شود که مثلا الان به نام شما در فلان سازمان استعلام گرفته شده و مراحل پیگیری نیز به او اعلام می‌شود. مثلا اگر انجام کاری پنج مرحله داشته باشد در هر مرحله از انجام کار به فرد پیامکی فرستاده می‌شود که کار شما در حال حاضر در این مرحله قرار دارد. این از جمله خدماتی است که با قراردادی که بین ما و اپراتورهای تلفن همراه بسته شده در قالب پیامک شارژ معکوس امکان ارائه آن به وجود آمده است.
تاکنون بررسی‌ای صورت گرفته که مشخص شود با توجه به اقدامات انجام‌شده روند اجرایی امور اداری تا چه میزان سرعت گرفته یا حجم‌شان تا چه میزان کاهش یافته است؟
خب بدون شک انجام کارهای اداری به مراتب سبک‌تر می‌شود چراکه با فراگیر شدن این سیستم دیگر نیازی نیست از اقصی نقاط کشور به یک سازمان برای پر کردن فرم یا صدور درخواستی مراجعه شود. در این جهت سامانه کارمند ایران فعال شد که از طریق ورود اطلاعات به این سامانه کارها انجام می‌شود و دستگاه‌ها کارهای استخدامی خود و تغییر پست را انجام می‌دهند و نکته اینجاست که این امر برای تمامی سازمان‌های مسوول از جمله سازمان معاونت توسعه قابلیت مانیتورینگ دارد.
قبل از اینکه وارد بحث دیگری شویم دوست داشتم در این مورد توضیح بیشتری بدهید که چه تعداد از آن ۳۵۰ خدمت الکترونیکی که عنوان کردید صد درصد الکترونیکی ارائه می‌شود و بی‌نیاز از مراجعه حضوری است؟
شکل خدمات متفاوت است. مثلا در حال حاضر برخی از مراحل دریافت گذرنامه الکترونیکی است اما برخی از مراحل آن نیز به ناچار باید حضوری انجام پذیرد. با این حال برخی از خدمات مثل پرداخت قبوض، خلافی خودرو یا عوارض شهرداری صد درصد الکترونیکی انجام می‌شود. ما در راستای اصلاح خدمات به این سمت حرکت کرده‌ایم که خدماتی که می‌شود صد درصد الکترونیکی باشند، صد درصد الکترونیکی ارائه شوند، سایر خدمات نیز تا حداکثر ممکن به صورت الکترونیکی ارائه شوند.
با وجود فعالیت‌هایی که از سوی دولت صورت گرفته اما یکی از پروژه‌هایی که در این میان به سرانجام نرسیده سند جامع دولت الکترونیکی است، با اینکه چند سال است اعلام شده تدوین این سند به اتمام رسیده اما هنوز ابلاغ نشده است!
تهیه سند جامع دولت الکترونیکی از جمله وظایف ماست که در برنامه پنجم توسعه نیز بدان اشاره شده. سند جامع مجموعه‌ای از اسنادی است که نقشه راه دارند. مثلا در حال حاضر وزارت بهداشت و درمان نقشه راه کارت الکترونیکی سلامت را طراحی و کارهای مربوط به آن را آغاز کرده است. در بخش تجارت نقشه راه تجارت الکترونیکی طراحی شده، در بخش قضا، عدالت الکترونیکی در حال طراحی است، در بخش فرهنگ وزارت ارشاد کار را شروع کرده و در بخش اقتصاد وزارت اقتصاد. در بخش خدمات الکترونیکی هم سندی تهیه کردیم به عنوان نقشه راه دولت الکترونیکی که در هیات دولت هم تصویب شده و هم‌اکنون منتظر ابلاغ آن هستیم.
فکر می‌کنم از زمانی که این پروژه آغاز به کار کرده مدت‌زمان زیادی می‌گذرد، تا جایی که به یاد دارم شما در الکامپ سال ۸۹ بود که قول پایان این کار را دادید.
بله، واقعا کارهای مربوط به این امر انجام شده است. چهار ماه بعد از قولی که ما در الکامپ ۸۹ دادیم، سند را آماده کردیم. سند در کمیسیون تخصصی و کارگروه مربوط بررسی و تصویب شد، در هیات دولت هم تصویب شده و فقط درباره عنوانش بحث و نظر وجود دارد. دبیر دولت اعتقاد دارد این سند جامع است.
یعنی این سند به دلیل اسم هنوز ابلاغ نشده است؟
بسیاری از کارهای آن صورت گرفته و به زودی ابلاغ خواهد شد، در حال نهایی شدن است اما ما نیز در اجرای کار توقف نکردیم، همان پروژه‌ها را پیگیری کردیم و در حال انجام آنها هستیم.
یکی دیگر از پروژه‌هایی که هنوز به نتیجه نرسیده است، ایده تشکیل دفاتر پیشخوان و به نوعی تجمیع دفاتر مختلف از جمله دفاتر پلیس + ۱۰، دفاتر خدمات الکترونیکی شهر و دفاتر خدمات ارتباطی بود اما در عمل این امر محقق نشد.
ببینید تعداد دفاتر پلیس + ۱۰ یا همان مراکز الکترونیکی شهر بسیار محدود است. البته در این زمینه هم مذاکراتی صورت گرفته و انتظار ما هم این بود که نیروی انتظامی زودتر از اینها تعدادی از خدمات دولت را در این مراکز ارائه می‌کرد تا بخشی از خدمات پلیس هم در دفاتر پیشخوان ارائه می‌شد. آنها بحث محرمانگی را مطرح می‌کنند و این در حالی است که ما در تقسیم این موضوع بخشی از این کارها را محرمانه نمی‌دانیم و اکنون هم فرآیند کارهای پلیس + ۱۰ را الکترونیکی نمی‌دانیم چراکه خیلی از مراحل هست که در این مراکز می‌تواند الکترونیکی انجام شود اما نمی‌شود. در واقع عملکرد این مراکز می‌تواند آسان‌تر و بهتر انجام پذیرد. امیدواریم در این حوزه فضا بازتر شود تا خدمات بهتری به مردم ارائه شود اما شهرداری تا حدودی با ما همراه شده است. هم‌اکنون در بخش شهرداری‌ها یک کارگروه ویژه الکترونیکی در زیرگروه کمیته تخصصی دولت الکترونیکی تشکیل داده‌ایم که کلانشهرهای سراسر کشور نیز عضو آن هستند و کار را جلو می‌برند، به گونه‌ای که شهرداری در حال حاضر اعلام آمادگی کرده بیش از ۸۰ خدمت را به صورت الکترونیکی و از طریق دفاتر پیشخوان دولت ارائه دهد.
پس هنوز نمی‌توانیم بگوییم دولت الکترونیکی به معنای واقعی محقق شده است چراکه برای دریافت بسیاری از خدمات باید حضوری مراجعه کرد؟
به تدریج این مشکل نیز برطرف می‌شود، همان‌طور که گفتم باید ابتدا بتوانیم افراد را در فضای مجازی احراز هویت کنیم.
تهیه وتنظیم : مهدی حیدرپور
