دولت الکترونیکی از سرفصل‌های مهم قانون برنامه پنجم توسعه و از راهبردهای اصلی دولت پیشین برای فراگیری و دسترس‌پذیری به تمامی‌خدمات دولتی بود؛ اما چارچوب‌ها و رسالت آن به گونه‌ای تبیین شده بود که شاید رسیدن به منزل نهایی، کاری سخت و دشوار به نظر می‌رسید.
با تمامی این اوصاف اقداماتی از قبیل درگاه «مردم» و «ایران مردم» برای گام اولیه در این بخش اندیشیده شد و دولت اقدام عملیاتی خود را از این طریق به نمایش درآورد اما بماند که این پایگاه‌ها در بسیاری از بخش‌ها به جای ارایه خدمات، به اطلاع‌رسانی و آگاهی پرداختند و عملا خدمتی الکترونیکی به دست مردم نرسید.
با توجه به اهتمام دولت پیشین بر سر پیاده‌سازی این موضوع و اهمیتی که برای اجرای این برنامه در قانون دیده شده است، خبرگزاری تسنیم گفت‌وگویی با علی آبسالان مدیرعامل سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری مشهد انجام داده است که بخش‌هایی از آن را می‌خوانید
به گزارش شبکه خبری دولت الکترونیک, وضعیت ما نسبت به برنامه‌ای که برای دولت الکترونیکی طرح‌ریزی شده است، به چه نحو است؟
آبسالان: در موضوع دولت الکترونیکی بسیار عقب هستیم؛ هم از برنامه خودمان و هم از دنیا.
شاید فقط 20 یا 25 درصد از راهی را که در برنامه چهارم توسعه هدف‌گذاری شده، طی کرده باشیم.
از برنامه پنجم توسعه هم که این موضوع را به صورت جدی هدف‌گذاری کردیم، بسیار عقبیم. در کل راهی را که در برنامه چهارم نرفتیم، در برنامه پنجم باید جبران کنیم.
مشکلات عمده این حوزه ناشی از ضعف و نقصان در کدام بخش‌هاست؟
آبسالان: باید توجه جدی به خلاءهای دولت الکترونیکی شود، به خصوص در مورد نیروی انسانی که به شدت در آن ضعف داریم. شرکت‌های توانمند در این زمینه فوق‌العاده کم داریم، مهارت‌های نیروی انسانی‌مان فوق‌العاده پایین است و همچنین عزم و اراده مدیران که باید حمایت از این موضوع داشته باشند بسیار ضعیف است.
بخشی از مشکل هم برمی‌گردد به تکنولوژی و نرم‌افزار، زیرا ما در بخش سخت‌افزار خیلی خوب عمل کردیم و در حال حاضر از آخرین تکنولوژی‌های روز دنیا هم استفاده می‌کنیم ولی در حوزه نرم‌افزاری در ابتدای راه هستیم.
جاهایی هم که آمادگی نسبی وجود دارد، قوانین دست‌وپاگیر، نبودن ساز و کار اجرایی، نبودن آموزش‌های لازم و نگاه مدیریتی باعث بروز مشکلات هستند. به عنوان مثال در بعضی ادارات تقریبا زیرساخت‌های تبادل اطلاعات وجود دارد اما عزم و اراده برای اینکه این تعامل و تبادل صورت گیرد یا نرم‌افزارهایی که بتواند امنیت بین دستگاه‌ها را تامین کند و انتظارات طرفین را از این ارتباطات و تبادل اطلاعات تامین کند، وجود ندارد.
مشکل دیگر، نداشتن معماری اطلاعات مناسب برای تبادل اطلاعات است. مساله بعدی، هم‌پوشانی بسیاری از وظایف و ماموریت‌هایی است که در دستگاه‌های مختلف وجود دارد؛ وجود موضوع موهوم و تعریف نشده‌ای مانند محرمانگی و سری بودن اطلاعات باعث بسیاری از مشکلات در انتقال اطلاعات می‌شود. در این زمینه متاسفانه حتی اگر قانون اصلاح شود، نگاه برخی مدیران و کارکنان که نگاه سنتی به اطلاعات دارند، مانع تبادل و تعامل اطلاعات می‌شود. به عنوان مثال بنده می‌خواهم با ثبت احوال ارتباط برقرار کنم تا هویت افرادی را که کار یا درخواستی از مجموعه شهرداری مشهد دارند را مشخص کنم؛ یعنی به محض اینکه شخص شماره ملی‌اش را به ما داد، اطلاعات شناسنامه‌ای به همراه آدرس و تلفن وی برای ما آشکار شود تا دیگر نیازی به کاغذبازی و آوردن مدارک مثل کپی شناسنامه و کارت ملی و … نباشد. اما به محض اینکه موضوع را با ثبت احوال در میان می‌گذاریم، جریان دارای پیچیدگی و محرمانگی می‌شود.
خلاصه اینکه ما قانون می‌گذاریم، ابلاغ هم می‌کنیم اما در حوزه اجرا و عمل دچار ضعف هستیم که فقط با آموزش و فرهنگ‌سازی می‌توان این نگاه سنتی را تغییر داد و البته در بعضی مواقع نیاز است مدیران جوان به جای مدیران قدیمی جایگزین شوند.
در کل مسوول و متولی اصلی تدوین و پیاده‌سازی دولت الکترونیکی چه کسی است؟
آبسالان: نقطه تصمیم‌گیری در حوزه دولت الکترونیکی مشخص نیست. مشخصا وظیفه سیاست‌گذاری و راهبری در این حوزه با شورای عالی فضای مجازی است، اما در عمل می‌بینیم که ریاست جمهوری، وزارت ICT، وزارت کشور و یکهزار جای دیگر مدعی این جایگاه هستند.
این مطلب و نقش CIO و CEO در کشور کلا نادیده گرفته شده است. من به شدت به مدل CIO و CEO اعتقاد دارم؛ یک گروه در کشور تصمیم بگیرند و بقیه ذیل آن حرکت کنند، یعنی دقیقا سبک ولایتی باید این کار انجام بشود و گرنه کار به جایی نمی‌رسد و فقط منابع مالی و انسانی را بیهوده هدر می‌دهیم. کار گروه دولت الکترونیکی که من بعضا در جلسات آن شرکت می‌کنم، بی‌برنامه تشکیل می‌شود یا اگر برنامه‌ای هم هست، کوتاه مدت است. مدیریت صحیح در این زمینه وجود ندارد در حالی که کار گروه دولت الکترونیکی با بودجه بالایی که به آن تعلق می‌گیرد باید دارای پرسنل ثابت باشد، متخصصان مختلف را به خود جذب و از ظرفیت‌های کشور استفاده کند.
ضعف اساسی در الکترونیکی شدن خدمات دولت چیست؟
آبسالان: متاسفانه رویکردهایی که در بدنه اجرایی داریم این گونه است که از زمان تصمیم‌گیری تا زمان اجرایی شدن یک طرح، 10 تا 15 سال زمان نیاز است.
مثلا طبق قانون تعریف کردیم که مدیریت تحول اداری و فناوری اطلاعات باید در راس هرم تشکیلات قرار گیرد؛ یعنی هنوز در فضای سال 1995 سیر می‌کنیم؛ تحول اداری را قبل از فناوری اطلاعات قرار داده‌ایم!
مدل سال 2013 فقط می‌گوید فناوری اطلاعات و بحث تحول اداری در درون فناوری اطلاعات است. افرادی هم که در این پست‌ها قرار می‌دهیم درست انتخاب نمی‌شوند، درست تربیت نمی‌شوند، مهارت‌هایی را که باید داشته باشند به خوبی پیش‌بینی نکرده‌ایم. باید یک بازنگری اساسی کنیم.
